آرمان طلاپا
فرآیندکاوی چیست؟
فرآیندکاوی، تجزیه و تحلیل و مدلسازی فرآیندها و مدیریت کسب‌وکار سازمانی است. برای تحقق اهدافی همانند کشف، رصد کردن و ارتقای فرایندهای جاری سازمان بر اساس استخراج دانش از سیستم‌های اطلاعاتی، انجام می‌شود.
تعریف فرآیندکاوی
مفهوم فرآیندکاوی برگرفته از کتاب «تحلیل فرآیندهای مهندسی نرم‌افزار» نوشته cook و wolf در اواخر دهه ۹۰ است. این مفهوم در زیر چتر هوش سازمانی برای بهره‌گیری بهتر از ابزارهای گزارش‌‌ساز و داشبوردهای مدیریتی به‌کار می‌رود. استفاده از داده‌کاوی، اغلب تجزیه و تحلیل دادهها از چندین پایگاه داده و خلاصه شدن آنها به اطلاعات مفید را به همراه دارد. با تکیه بر این اطلاعات، می‌توانیم تصمیماتی اثرگذار بر موفقیت یک شرکت اخذ نماییم.
تجزیه و تحلیل دادهها از پایگاه‌های مختلف و بهره‌برداری از آنها به عنوان اطلاعات مفید برای تصمیم‌گیری در کسب‌وکار، فرآیند اصلی طی شده در داده‌کاوی است.
در احصا فرآیند، داده‌های وضع موجود در سیستم‌های اطلاعاتی یک شرکت و چگونگی اجرای آنها استفاده می‌شود. اغلب سیستم‌های IT ، اطلاعات را در پایگاه دادهها ذخیره می‌کنند و Log هایی را ایجاد می‌کنند که می‌توانند در فرآیندکاوی به عنوان “داده‌های رویداد” توصیف شوند. این، مبنای فرایندکاوی و تجزیه و تحلیل است.
تکنیکی برای مدلسازی فرآیندهای کسب و کار
داده‌کاوی، تکنیک و ابزاری کمکی برای بازسازی فرآیندهای کسب‌وکار از رویدادهای ثبت شده در یک سیستم اطلاعاتی است. در این روش، اطلاعات ورودی برای الگوهای مرتبط با فعالیتی که پس از آن به عنوان مدل‌های فرآیندهای کسب‌وکار تکثیر شده‌اند، استخراج می‌شوند. کار زیادی توسط موسسات تحقیقاتی برای توسعه و پالایش الگوریتم‌ها انجام شده است. بنابراین فرآیندکاوی در اصل به عنوان یکی از علمی‌ترین ابزارها بر پایه مدیریت فرآیند در نظر گرفته می‌شود.
هدف از فرآیندکاوی، طراحی مدل قابل اجرا نیست؛ بلکه اسناد دقیق و جامع و تحلیل فرآیندهای وضع موجود است.
فرآیندکاوی یکی از رشته‌های تحقیقاتی جدید است که بین داده‌کاوی و مدل کردن فرآیندها و تحلیل آنها قرار گرفته است. ایده اصلی در فرآیندکاوی کشف (discovery) ، نظارت (conformance checking) و بهبود فرآیندهای حقیقی (enhancement) از طریق استخراج دانش و اطلاعات از گزارش رویدادها (event logs) در سیستم‌های موجود است.
کجا می‌توان فرایندکاوی را اعمال کرد؟
فرآیندکاوی می‌تواند برای هر صنعت و کسب و کاری که سیستم‌های اطلاعاتی دارند، مفید باشد. اکثر شرکت‌هایی که با سیستم IT از کسب و کار خود پشتیبانی می‌کنند، این دادهها را در اختیار دارند و بطور معمول آنها را جمع‌آوری می‌کنند.
نقطه آغاز فرآیندکاوی کجاست؟
گوردن موری از بنیانگذاران شرکت اینتل در سال ۱۹۶۵ پیش‌بینی کرد که تعداد اجزای موجود در مدارهای مجتمع، هر سال دو برابر خواهد شد. طی پنجاه سال گذشته این رشد به درستی نمایان بوده ولو اینکه سرعت آن، کمی کندتر بوده است. این پیشرفت‌ها منجر به رشد دیدنی «دنیای دیجیتال» شده است. مثلا تمامی دادهها به صورت الکترونیکی ذخیره و یا تبادل می‌شوند. علاوه بر این، جهان حقیقی و جهان دیجیتال بیشتر و بیشتر به سمت یکدیگر سوق می‌یابند. رشد دنیای دیجیتال که به خوبی منطبق با فرآیندهای سازمان‌هاست، ثبت و آنالیز رویدادها را امکان‌پذیر ساخته است.
نگاره رویداد
نقطه شروع برای فرآیند کاوی، فایل نگاره رویداد است. در تمامی تکنیک‌های فرآیند کاوی فرض می‌شود که ثبت رویدادها به صورت متوالی بطوریکه هر رویداد به یک فعالیت در فرآیندها اشاره داشته و با یک نمونه فرآیند خاص مرتبط باشد، امکان‌پذیر است.
نگاره‌های رویداد ممکن است که حاوی اطلاعات اضافی پیرامون رویدادها نیز باشند. در حقیقت، تکنیک‌های فرآیندکاوی هر زمان که ممکن باشد از اطلاعات اضافی مانند عملکردهای شخصی یا اطلاعات غیرانسانی مثل مقدار یک سفارش، حجم پروژه، تعداد کالاها، مدت زمان رویدادها و… که در یک فعالیت مصرف یا مقداردهی اولیه هستند به عنوان عناصر داده‌ای که با یک رویداد ثبت می‌شوند، استفاده می‌کنند. فرایندکاوی به تجزیه و تحلیل فرایندها با استفاده از نگاره های رویداد می‌پردازد. هر رویداد ثبت شده به یک فعالیت اشاره دارد و با یک نمونه فرایند، مرتبط است.
انواع فرآیندکاوی
تکنیک کشف فرآیند به عنوان ورودی یک نگاره رویداد دریافت کرده و یک مدل خروجی بدون داشتن هیچگونه اطلاعات قبلی تولید می‌کند. کشف فرآیند، رایج‌ترین تکنیک فرآیندکاوی است. دومین شاخه فرآیندکاوی، «تطبیق» است. در این دسته از روش‌ها، یک مدل موجود با نگاره‌های رویداد همان فرآیند مقایسه می‌شود. این تکنیک برای بررسی تطبیق واقعیتی که در نگاره‌ها ذخیره شده با مدل فرآیند موجود و برعکس، استفاده می‌شود. باید توجه شود که در این تعریف، انواع مدل‌های فرآیند می‌تواند استفاده شود. می‌توان چک کردن انطباق را بر روی مدل‌های رویه‌ای، مدل‌های سازمانی، مدل‌های فرآیند توصیفی، قوانین یا سیاست‌های کسب‌وکار و … اعمال کرد.
سومین شاخه از فرآیند کاوی، «بهبود» است. این شاخه به توسعه یا تغییر مدل پیشین می‌پردازد. با استفاده از اطلاعات موجود در مورد فرآیندهای موجود سازمان‌ها که در نگاره‌های رویداد ثبت شده، فرآیندهای جاری را بهبود یا توسعه داد. همچنین میزان انطباق مدل با وضع موجود را اندازه‌گیری می‌نماید.
بیشتر بخوانید:
مدل‌های فرآیند و گزارشات رویداد (event logs)
هدف فرایندکاوی مدلسازی فرایندها بر اساس “داده‌های ثبت وقایع (log data)” موجود می‌باشد. در مفاهیم سیستم‌های اطلاعاتی، یک مدل نماینده‌ای مجرد از نمونه‌ی دنیای واقعی آن است که از آن مدل برای هدفی معین استفاده می‌شود. از مدل می‌توان به منظور کاهش پیچیدگی استفاده کرد. بدین گونه که خصوصیات مورد نظر و مطلوب در مدل نمایش داده شوند و سایر خصوصیات حذف گردند. یک مدل فرایندی، نمایشی گرافیکی از یک فرایند کسب و کار است که به تشریح وابستگی‌های میان فعالیت‌هایی می‌پردازد که بصورت مجتمع و برای تحقق یک هدف کسب و کار معین، اجرا می‌گردند. این مدل شامل مجموعه‌ای از “فعالیت‌های مدل شده” و ارتباطات و شروط میان آنهاست.
مدل‌های فرایندی می‌توانند در قالب زبان‌های مدلسازی فرایند مختلف توصیف شوند. برای نمونه BPMN، “زنجیره‌های فرایندی مبتنی بر رویداد (Event Driven Process Chains – EPS)”یا پتری‌نت (PetriNets). شبکه های پتری بعنوان زبان غالب مدلسازی در زمینه‌ی فرایندکاوی شناخته می‌شود . زبان شبکه های پتری از قدرت توصیف مدل زیادی برخوردار است. BPMN نیز قواعد معنایی را عموماً در قالب اشکال قابل درک ارائه می‌کند.
بیشتر بخوانید:
اضافه کردن نظر