استانداردهای مدیریت فرایند کسب و کار (BPM) (قسمت دوازدهم)

استاندارد (Standard) در لغت به معنای معیار متعارف و مرسومی است که مورد پذیرش همگان قرار دارد. در حال حاضر مهم‌ترین سازمانی که در زمینه‌ی تهیه استانداردهای BPM فعالیت می‌کند، موسسه‌ی BPMI است که یک انجمن متشکل از همه شرکت‌های فعال در این حوزه می‌باشد. BPMI با تشکیل کارگروه‌های مختلف، برنامه‌ی وسیعی برای تهیه‌ی استانداردهای فنی BPM تا چند سال آینده تدارک دیده است. در شکل (۱) مجموعه استانداردهای پیش‌بینی‌شده که تنها بخشی از آن‌ها تاکنون تهیه شده‌اند، نمایش داده شده است.

(شکل ۱):مجموعه استانداردهای BPMS

در مورد BPM هم چندین استاندارد شناخته شده وجود دارد، که در ادامه به شرح برخی از آن‌ها پرداخته شده‌است.

• استاندارد BPMN

استاندارد «نمادگذاری مدل‌سازی فرایندهای کسب‌وکار ((Business Process Modeling Notation (BPMN))» استانداری است، برای نمایش مدل‌های فرایندی که توسط موسسه BPMN توسعه داده شده است. این استاندارد توسط سازمان مدیریت فرایند کسب‌وکار ((Business Process Management Initiative (BPMI)) در سال ۲۰۰۴ ارائه شد. ۲ سال بعد این استاندارد در سال ۲۰۰۶ عضو رسمی کنسرسیوم OMG (Open Management Group) شد و بعنوان یکی از استانداردهای بین‌المللی و مورد تایید این سازمان قرار گرفت. BPMN اصلی‌ترین ابزار و استانداردی است که در فناوری BPM در اختیار کاربران گذاشته شده است. پس از انتشار نسخه اولیه و غیررسمی BPMN2 در ابتدای سال ۲۰۱۱، این استاندارد تاکنون دو بار مورد بازنگری قرار گرفته و جهت کسب نظرات دیگران، به اشتراک گذاشته شده است.

نمونه‌ی نمودار BPMN

در این قسمت، بخشی از یک نمودار فرایند نام‌گذاری معابر در شهرداری یکی از استان‌های ایران که با استفاده از استاندارد BPMN نوشته شده، آورده شده است. (شکل شماره ۲)

(شکل ۲):نمونه‌ی نمودار با استفاده از زبان BPMN

• استاندارد XPDL (XML Process Definition Language)

استاندارد XPDL به عنوان مبادله تعاریف فرایندها بین موتورهای گردش کار مختلف، تعریف شده است. XPDL توسط کنسرسیوم مدیریت گردش کار ((Workflow Management Coalition (WFMC)) تعریف شده است.

WFMC یک سازمان علمی تحقیقاتی متشکل از تولیدکنندگان، کاربران، تحلیل‌گران و گروه‌های دانشگاهی-تحقیقاتی گردش کار (Workflow) می‌باشد که در ماه اوت سال ۱۹۹۳ پایه‌گذاری شده است. ماموریت این سازمان، ترویج و توسعه استفاده از گردش کار می‌باشد. بدین منظور این سازمان سعی می‌کند از طریق ایجاد استانداردهایی برای یکسان‌سازی واژگان و اصطلاحات نرم‌افزاری، تعامل و همکاری گردش کارهای متفاوت با یکدیگر را تسهیل و تسریع نماید.

اولین نسخه این استاندارد تحت عنوان XPDL1.0 در سال ۲۰۰۲ و آخرین نسخه آن نیز با عنوان XPDL 2.1 در آوریل سال ۲۰۰۸ ارائه شد. XPDL 2.1 از استاندارد BPMN هم پشتیبانی می‌کند.

تقریباً همه ابزارهای مدل‌سازی، استاندارد XPDL را به رسمیت شناخته و می‌توانند مدل‌های فرایندی را تحت این استاندارد، با دیگر ابزارها مبادله کنند. اساساً XPDL زبانی است که برمبنای استاندارد XML برای توصیف طراحی مدل‌های فرایندی ایجاد شده است.

• استاندارد BPEL (Business Process Execution Language)

این استاندارد زبانی برای توصیف فرایندها است. توصیفات نوشته شده با BPEL ترتیب اجرای یک فرایند را مشخص می‌کند که توسط موتورهای گردش کار قابل اجرا هستند. BPEL به معنای زبان اجرای فرایند کسب‌وکار است. سرواژه به معنای زبان اجرای فرایند کسب‌وکار است.

این استاندارد توسط شرکت‌های مایکروسافت (Microsoft) و IBM برای توصیف نحوه‌ی تعامل برنامه‌های مختلف در یک سلسله فرایندی طراحی شده است، که در حال حاضر تقریباً همه شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی BPMS از آن پشتیبانی می‌کنند.

نسخه جدیدتری از این زبان برای کار با سرویس‌های وب طراحی شده است، که تحت عنوان  BPEL4WS(Process Execution Language for Web Services) شناخته می‌شود.

• استاندارد Wf – XML

این استاندارد برای یکپارچه‌سازی و اتصال گردش‌های کاری با یکدیگر توسط کنسرسیوم WFMC توسعه یافته است.

منابع و ماخذ

• شرکت مهندسی پژوهشی فراگستر، (۱۳۹۰)، استانداردهای BPM، قابل دسترس در آدرس: http://tinyurl.com/o3hagzu