انواع دروازه Gateway در استاندارد BPMN
در این مقاله از وبسایت eBPM به طور تخصصی در مورد انواه دروازه ها در BPMN و یا همان GATEWAYS در مدلسازی فرایند کسب و کار ها صحبت خواهیم کرد. پس از مطالعه این مقاله انواع دروازه در bpmn را بهتر میشناسید و میتوانید در کسب و کار خود استفاده کنید.
دروازه ها در bpmn کدامند ؟
واژه «دروازه» نشاندهنده یک مکانیسم کنترل مسیر است که طی آن، اجازه گذر از یک مسیر داده میشود یا نمیشود. دروازههای تصمیم مشخص میکنند که چه مسیری از فرایند قرار است انتخاب شود. همچنین در این دروازهها، جریانهای توالی جمعشونده و منعشبشونده کنترل میشود. یک دروازه تصمیم میتواند دارای چندین جریان ورودی و چندین جریان خروجی باشد. زمانی که توکنها به یک دروازه تصمیم میرسند، میتوانند به صورت یک ورودی جمع شوند و/یا به صورت خروجیهای مکانیسمهای دروازه، منشعب شوند. اگر نیازی به کنترل جریان فرایند نباشد، آنگاه نیازی به دروازه تصمیم هم وجود ندارد.
دروازهها مانند فعالیتها میتوانند توکنهای کنترل اضافی را مصرف یا ایجاد نموده و به این وسیله، معانی اجرای یک فرایند مشخص را بطور اثربخش کنترل کنند. تفاوت اصلی دروازههای تصمیم با فعالیتها در این است که آنها نشاندهنده “کاری” که باید انجام شود نیستند و اثر آنها روی معیارهای عملیاتی قابل اعمال روی فرایند (هزینه، زمان و …) صفر است.
انواع دروازه های تصمیم در مدلسازی فرایند
دروازه تصمیم انحصاری
یک دروازه انحصاری منشعب شونده (یا دروازه XOR) برای ایجاد مسیرهای جایگزین در یک جریان فرآیند استفاده میشود. به این ترتیب، برای یک حالت یا وضعیت معین از فرآیند، تنها یکی از مسیرها را می توان طی کرد.
هنگامی که اجرای یک گردش کار به این دروازه می رسد، تمام جریانهای توالی خروجی به ترتیبی که در آن تعریف شده، ارزیابی میشوند. آن جریان توالی که شرایطش درست ارزیابی میشود برای انتشار جریان توکن انتخاب میشود.
هنگام استفاده از دروازههای تصمیم باید به معانی جریانهای توالی خروجی از آنها توجه داشته باشید:
- هنگام استفاده از یک دروازه انحصاری، تنها یک جریان توالی انتخاب میشود.
- زمانی که شرایط چندین جریان توالی محقق میشود، تنها اولین جریان تعریفشده برای ادامه فرایند انتخاب میشود.
- اگر نتوان هیچ جریان توالیای را انتخاب کرد، یک استثنا ایجاد میشود. برای اطمینان از اینکه همیشه یک جریان توالی انتخاب میشود، برای یکی از جریانهای خود هیچ شرطی قرار ندهید.
- به طور کلی، در BPMN 2.0، تمام جریانهای توالی که شرایط آنها محقق میشود، برای ادامه به صورت موازی انتخاب میشوند.
دروازه انحصاری در BPMN
نمودار زیر یک دروازه انحصاری را نشان میدهد که یک جریان توالی را بر اساس مقدار یک ویژگی انتخاب میکند، که آن ویژگی در مثال زیر، مبلغ فاکتور است. فقط دو جریان دارای شرط هستند که یکی تایید CFO و دیگر ی تایید مدیر مالی است. آخرین جریان توالی هیچ شرطی ندارد و در صورتی که سایر جریانهای شرطی نادرست ارزیابی شوند، به طور پیشفرض انتخاب میشود.
دروازه تصمیم رویدادمحور در BPMN
دروازه رویدادمحور را نیز میتوان برای نمایش حالتهای مختلف یک فرآیند استفاده نمود. به این ترتیب، نماد دروازه انحصاری مبتنی بر رویداد فقط یک دایره در یک لوزی است که برای نشان دادن شروع یک فرآیند استفاده می شود، دروازه انحصاری مبتنی بر رویداد به فرآیند اجازه میدهد تا بر اساس رویدادی راه انداز آن، به شیوههای مختلفی آغاز شود. در این حالت از یک دایره که یک لوزی درون آن است درون نماد دروازه تصمیم استفاده میشود.
مثالی از دروازه تصمیم رویداد محور
در این مثال در صورتی که سفارشی ارائه شود و یا در صورتی که 15 دقیقه زمان بگذرد، پخت پیتزا آغاز میشود. پس فرایند در صورتی که یکی از این دو شرط محقق شود، آغاز خواهد شد.
دروازه تصمیم موازی (Parallel)
دروازههای موازی برای نمایش دو وظیفه در یک جریان کسب و کار استفاده میشود. یک دروازه موازی برای تجسم اجرای همزمان فعالیتها استفاده میشود. یک دروازه موازی، ممکن است مسیر انشعابی یا چنگال مانند را برای چندین مسیر اجرا مدلسازی کند، یا یک اتصال را بین چند مسیر ورودیِ اجرا ایجاد کند.
- انشعاب: تمام جریانهای توالی خروجی به صورت موازی دنبال میشوند و اجرای همزمان هر جریان توالی را ممکن میسازد.
- اتصال: تمام اجراهای همزمان رسیده به دروازه موازی، در دروازه منتظر میمانند تا اجرای هر یک از جریانهای توالی ورودی به پایان برسد. سپس فرایند ادامه می یابد.
یک دروازه موازی میتواند هم رفتار انشعاب و هم رفتار اتصال داشته باشد. اگر چندین جریان توالی ورودی و خروجی برای یک دروازه موازی وجود داشته باشد. در این حالت، دروازه قبل از اینکه به چندین مسیر اجرای همزمان تقسیم شود، ابتدا به تمام جریانهای توالی ورودی میپیوندد.
دروازه تصمیم موازی در BPMN
نمودار زیر نشاندهنده مثالی با دروازه تصمیم موازی است:
دروازه تصمیم فراگیر
یک دروازه تصمیم فراگیر نشان میدهد که یک یا چند مسیر در دسترس انتخاب خواهد شد. میتوان همه این مسیرها را انتخاب کرد یا صرفاً فقط یکی از آنها را برگزید.
دروازه تصمیم فراگیر
در ادامه یک مثال از دروازه تصمیم فراگیر در BPMN با موضوع خرید ماشین برای شما آماده کردییم :
اولین دروازه OR نشاندهنده کنترل جریان فرآیند در طول یک یا چند مسیر در مدل است.
- اگر ماشین نیاز به نظافت داشته باشد، تمیز میشود.
- همینطور در صورت نیاز به تعمیر، تعمیر میشود.
- اگر ماشین هم نیاز به تمیزکاری و هم تعمیر داشته باشد، هر دو انجام میشود.
- این امکان وجود دارد که نه تمیز کردن لازم باشد و نه تعمیر.
- دروازه دوم OR نشاندهنده اتصال مجدد آن مسیرها و ادامه جریان است.
- هنگام اتصال مجدد مسیرهایی مانند این، دروازه OR مشخصاً ایجاب میکند که تمام مسیرهایی که فعال شدهاند قبل از ادامه روند تکمیل شوند.
- بر اساس توضیحات ارائه شده، اگر ماشین فقط نیاز به تمیزکاری داشت، ممکن است پس از انجام تمیزکاری، تحویل گرفته شود.
- اگر ماشین هم نیاز به تمیزکاری و هم تعمیر داشت، تحویل گرفته نمیشود تا اینکه هم تمیز و هم تعمیر شود.
دروازه تصمیم رویداد محور انحصاری
یک دروازه انحصاری رویدادمحور برای انشعاب یک فرآیند استفاده میشود که طی آن، مسیرهای جایگزین بر اساس رویدادها (پیامها یا سیگنالهای مختلف) به جای جریانهای شرطی تعیین میشوند. این وضعیت زمانی اتفاق میافتد که تصمیم در مورد یکی از مسیرهای جایگزین توسط فردی خارج از فرآیند اتخاذ شود.
دروازه تصمیم رویداد محور انحصاری
فرآیند امضای قرارداد منتظر سیگنالی در رابطه با تصمیم مشتری در طول فرآیند مذاکره است. ادامه این فرآیند به این تصمیم مشتری بستگی دارد.
در یک دروازه انحصاری رویداد محور، تصمیمگیری بر اساس آن رویداد میانی صورت میگیرد که اول از همه محقق شود.
دروازه تصمیم پیچیده
یک دروازه تصمیم پیچیده امکان تصمیمگیری چندلایه و پیچیدهتر را در یک فرآیند تجاری فراهم میکند. فاکتورها، قوانین و تحلیلهای متعددی میتوانند با هم ترکیب شوند تا نتایج محقق شوند. چنین تحلیلی باید منجر به حداقل یک مسیر پیشفرض یا مسیری شود که همیشه طی میشود.
دروازه تصمیم پیچیده در BPMN
فرض کنید که یک دانش آموز در امتحان ورودی دانشگاه شرکت میکند. اگر او امتیاز کمتر از 800 کسب کند (نمرات احتمالی بین 200 تا 1600 است)، لازم است در یک کلاس پرهزینه ثبت نام کند تا نمره آزمون خود را بهبود بخشد و سپس دوباره در امتحان شرکت میکند. اگر دانشآموز عملکرد متوسطی داشته باشد، لازم است منابع مطالعاتی و کتابهای کمهزینه را مطالعه کند که به او کمک میکند تا نمره خود را بهبود بخشد و دوباره امتحان دهد. اگر دانش آموز نمره بالاتر از 1000 بگیرد، بلافاصله وارد دانشگاه میشود.
دروازه تصمیم رویداد محور موازی
یک دروازه تصمیم رویداد محور موازی مشابه با دروازه تصمیم موازی است. این دروازه تصمیم امکان رخداد بیش از یک رویداد را در یک زمان میدهد. البته باید توجه داشت که دروازه تصمیم رویداد محور موازی صرفاً امکان عبور چندین رویداد را فراهم میسازد و موجب اغاز شاخه مربوطه از فرایند میشود و لزومی ندارد که منتظر رسیدن تمامی رویدادها بماند. به این معنی که لزومی ندارد در این دروازه تصمیم، منتظر بمانیم همه رویدادها محقق شود و به عبارتی، قبل از شروع هر مسیر پردازش، لزومی به همگامسازی همه رویدادها نیست.
دروازه تصمیم رویداد محور موازی در BPMN
از دروازه تصمیم رویداد میتوان برای نمونهسازی یک فرآیند استفاده کرد. به طور پیش فرض ویژگی نمونه دروازه تصمیم در حالت نادرست است، اما اگر روی درست تنظیم شود، زمانی که اولین رویداد از دروازه تصمیم راه اندازی میشود، فرایند ادامه مییابد. در این مثال، اگر رویداد تأیید مدیر بانک شما راه اندازی شود، فرآیند افزایش اضافه برداشت اجرا خواهد شد.
اکنون میدانیم که کاربرد هر کدام از هفت نوع دروازه تصمیم مختلف در مدلسازی BPMN چیست. دروازههای تصمیم میتوانند انواع رفتارهای جریان فرایند کسب وکار را توضیح دهند. این رفتارها می تواند شامل موارد زیر باشد:
– تصمیمات/انشعاب (انحصاری، فراگیر، موازی، پیچیده)
– ادغام، چندشاخه شدن و اتصال
