تولید ناب (Lean Manufacturing)

تولید ناب یک متد است که این متد برگرفته از سیستم تولید شرکت تویوتا است. ایده اصلی تولید ناب حداقل‌سازی اتلاف به منظور حداکثر نمودن ارزش برای مشتری می‌باشد. به زبان ساده تولید ناب با حداقل منابع، بیشترین ارزش را ایجاد خواهد کرد. تولید ناب ارزش مورد نظر مشتری را شناسایی کرده و تمام سعی خود را برای افزایش آن به کار خواهد بست.  هدف نهایی رویکرد تولید ناب به صفر رساندن اتلاف در اجرای فرایندهای سازمانی می‌‎باشد.

تولید ناب تمرکز مدیریت را از بهینه‌سازی بخش‌های عمودی، دارایی‌ها و تکنولوژی‌های جداگانه به بهینه‌سازی جریان محصولات و خدمات با استفاده از جریان ارزش تغییر خواهد داد.( پیشنهاد م‌یشود مقاله  زنجیره ارزش پورتر را مطالعه کنید.)

از بین بردن اتلاف‌ها و زوائد در کل جریان ارزش به جای بررسی جداگانه تک تک واحدها، ایجاد فرایندهایی با حداقل نیاز به نیروی انسانی، استفاده بهینه از فضا، سرمایه‌گذاری کمتر و زمان کمتر برای ایجاد یک محصول یا ارائه خدمت با حداقل نقایص از ویژگی‌های این روش در مقایسه با سیستم‌های کسب‌ و کار سنتی است.

به منظور تحقق اهداف رویکرد تولید ناب(Lean Manufacturing) از ابزارهای گوناگون نظیر نقشه‌‌برداری جریان ارزش‌(VSM)، روش  5sو دیاگرام ایشیکاوا یا نمودار استخوان ماهی استفاده م‌ی‎شود.

  تصور رایج بر این است که تولید ناب فقط مختص تولید است ، اما تولید ناب در هر کسب‌ و کار و فرایندی قابلیت اجرا را خواهد داشت. تولید ناب یک برنامه کاهش هزینه یا یک تاکتیک بهبود فرایندهای سازمانی نیست بلکه رویکرد و پارادایمی برای ایجاد تغییر در تفکر و رفتار سازمان است.

10 قانون تولید ناب را می‌توان بصورت زیر خلاصه کرد:

1.      حذف کردن اتلاف

2.      حداقل‌ رساندن موجودی

3.      حداکثر رساندن جریان کار

4.      بوجود آوردن تقاضا از سمت مشتری

5.      برآوردن الزامات مشتری

6.      انجام دادن تمام کار در مرتبه اول

7.      توانمند ساختن کارکنان

8.      طراحی کردن سازمان برای تغییرات سریع

9.      همکاری کردن با تامین کننده‌ها

10.  ایجاد کردن فرهنگ بهبود مستمر(کایزن)

اصطلاحات رایج در ادبیات رویکرد تولید ناب

1.      تعریف مصرف کننده نهایی: فردی که محصول یا خدمت نهایی را مورد استفاده قرار می‌دهد. به عبارتی دیگر، مفهومی در مقابل مشتریان میانی مثل واسطه‌های فروش، بازاریابی، پخش، تهیه کننده و … است. 

2.      ارزش مشتری(Customer Value): آن چیزی که یک محصول یا خدمت را در مقایسه با سایر گزینه‌های احتمالی برای مشتری ارزشمند می‌سازد.

3.      تعریف ارزش(Value): هرگونه کنش یا فعالیت که به محصول یا سرویس نهایی ارزشی افزوده می‌کند.

4.      تعریف اتلاف(Waste): براساس این تعریف، هرگونه کنش یا فعالیتی که به محصول نهایی ارزشی افزوده نمی‌کند، شکلی از اتلاف است.

5.      مودا(Muda): کلمه ژاپنی به معناي اتلاف است. هر موردي كه به هر شكل منابع در اختيار را مصرف كند و موجب افزايش هزينه‌ها شود، اما ارزشي ايجاد نكند اطلاق مي‌شود .

a.      مودای نوع اول:  فعالیت‌هایی که ارزشی ایجاد نمی‌کنند ولی با توجه به تکنولوژی‌های در دسترس  یا دارایی‌های موجود غیر قابل اجتناب هستند.

b.      مودای نوع دوم: فعالیت‌هایی که ارزشی ایجاد نمی‌کنند و فورا قابل اجتناب هستند.
مثال‌هایی از این موارد می‌تواند: اشتباهات حین کار باشد که نیازمند تصحیح‌اند، یا افرادی که برای ادامه فعالیت بعدی منتظر فعالیت قبل هستند، یا تولید کالاهایی که مشتری به آن نیاز ندارد.

مفهوم تولید ناب در فیلم آموزشی زیر