انواع ساختار سازمانی مبتنی بر رویکرد مدیریت فرایند

نموداری که برای تعیین سلسله مراتب در سازمان استفاده می‌شود، ساختار سازمانی نامیده می‌شود. این سیستم به جهت رهبری سازمانی از نظر شناسایی شغلی و عملکرد و جایگاه سازمانی، استفاده می‌گردد. بنابراین این ساختار به سازمان در شناسایی و برآورده ساختن اهداف برای رشد کمک کند.

ساختار سازمانی عملکردی

ساختار سازمانی، رایج‌ترین مدل در اکثر سازمان هاست. سازمان‌هایی با چنین ساختاری به گروه‌های کوچکتر مانند گروه‌های عملیاتی، مالی، بازاریابی، منابع انسانی، فناوری اطلاعات و غیره تقسیم می‌شوند.

این ساختار، بهره‌وری عملیاتی بیشتری را فراهم می‌آورد. همچنین اجازه می‌دهد تا هر گروه از متخصصان که تخصص بیشتر دارند به طور مستقل عمل کنند. به رغم مزایای فوق، برخی مسائل و مشکلات مربوط به این ساختار وجود دارد. هنگامی که زمینه‌های عملکردی مختلف بوجود می‌آید، افراد فقط به زمینه مسئولیت خود تمرکز می‌کنند و از سایر بخش‌های عملکردی پشتیبانی نمی‌کنند. همچنین تخصص به یک زمینه عملکردی خاص محدود می‌شود زمینه یادگیری و رشد را محدود می‌کند.

ساختار سازمانی محصولی

سازمان‌ها با یک نوع خاص محصول، سازماندهی می‌شوند. هر دسته محصول به عنوان یک واحد جداگانه در نظر گرفته می‌شود.

سازمان ساختاریافته با روش دسته بندی محصولات، با ایجاد فرایندهای کاملا جداگانه از دیگر خطوط تولید در داخل سازمان، باعث تسهیل استقلال داخلی می‌شود. این امر باعث درک عمیق در مورد محصولی خاص می‌شود و همچنین نوآوری را ترویج می‌کند. این امکان، باعث تمرکز بر پاسخگویی به نتایج می‌شود.

ساختار سازمانی جغرافیایی

سازمان‌هایی که یک محدوده جغرافیایی را پوشش می‌دهند، ساختار شرکت با توجه به مناطق جغرافیایی که در آنها فعالیت می‌کنند، ایجاد می‌شود. این شرایط معمولا در سازمان‌هایی وجود دارد که فراتر از یک شهر یا یک کشور هستند و ممکن است مشتریانی داخلی یا جهانی داشته باشند.

این سازمان‌ها برای کارمندان، تخصص‌های عملیاتی مختلف فراهم می‌کنند. تقسیم جغرافیایی باعث می‌شود این سازمان‌ها سریعتر و کارآمدتر به نیازهای بازار پاسخ دهند. تلاش‌ها صرفا بر اهداف هر واحد کسب و کار متمرکز شود و نتایج افزایش یابد.
اگرچه این ساختار بازدهی را در هر واحد تجاری افزایش می‌دهد، اما کارایی کلی سازمان را کاهش می‌دهد، زیرا تقسیمات جغرافیایی، فعالیت‌ها و زیرساخت را دو برابر می‌کنند. همچنین این مدل به عنوان منابع فشرده در سراسر گستره فعالیت خود منجر به تکرار فرآیندها و تلاش ها می‌شود.

ساختار سازمانی ماتریسی

یک ساختار ماتریسی برای مدیریت ابعاد مختلف سازماندهی شده است. همچنین برای گزارش سطح عملکرد تخصصی در هر دو صورت افقی و عمودی، از تیم‌های کاربردی استفاده می‌شود. کارمندان ممکن است به یک گروه عملکردی خاص تعلق داشته باشند، اما به یک تیم دیگر هم کمک کنند.

این نوع ساختار، کارمندان و مدیران سراسر بخش‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد تا به اهداف سازمانی مشترک دست یابند. منجر به تبادل اطلاعات و کارآیی کارآمد می‌شود. همچنین باعث می‌شود بخش‌هایی که با یکدیگر همکاری می‌کنند. اغلب برای حل مسائل با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
این ساختار انگیزه را در میان کارمندان تقویت می‌کند و یک شیوه مدیریتی دموکراتیک ایجاد می‌کند که قبل از تصمیم‌گیری مدیران، ورودی‌های اعضای تیم جستجو می‌شود.
با این حال، ساختار ماتریسی اغلب پیچیدگی داخلی در سازمان را افزایش می‌دهد. چنین اختیار و ارتباط دوگانه منجر به شکاف‌های ارتباطی و تقسیم کارمندان و مدیران می‌شود.

ساختار سازمانی مبتنی بر فرایند

کسب‌وکار با نگاه وظیفه‌ای فارغ از هر نوع ساختار می‌تواند با طی دوره گذار به سمت نگاه فرایندی حرکت نماید. لیکن عموماً ساختار سازمانی ماتریسی با معرفی مالک فرایند (طبقه فرایندی) ساختار سازمانی نزدیک‌تر برای مدیریت فرایندهای کسب‌وکار می‌باشد. 

حرکت فرایند در سازمان

تفکر فرایندی نیازمند این است که به کسب‌و‌کار خود به جای مجموعه‌ای از واحد‌های سازمانی که هر کدام اجرا‌کنندهٔ وظیفهٔ مشخصی هستند، به عنوان مجموعه‌ای از فرایند‌ها بنگریم.

امروزه، تفکر فرایندی به طور گسترده‌ای در کسب‌و‌کار‌های گوناگون در صنایع مختلف به منظور طراحی، پایش و بهینه‌سازی بهتر فرایند‌های کسب‌و‌کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. تفکر فرایندی به این معنا نیست که واحد‌های سازمانیِ وظیفه‌محور را به طور کلی کنار بگذاریم. بلکه به موجب تفکر فرایندی باید به این واحد‌ها از نقطه نظری تازه نگاه کرد.

یک فرایند در سازمان از طریق مجموعه‌ای از تیم‌ها یا دپارتمان‌های داخل سازمان که هر کدام مجموعه‌ای از مهارت‌های خاص خود را دارند به جریان می‌افتد؛ در حالی که هدف کلی تنها ارائهٔ یک خروجی موفق از آن فرایند است.

ساختار سازمانی چند سازمان مطرح

فرآیندمحوری به معنای ابداع فرایند در سازمان نیست. فرایندها همواره در سازمان موجود هستند و خروجی های سازمان نتیجه آنها است ولی شناخته شده و آشکار نیستند و می‌بایست شناسایی گردند. چارت سازمانی می‌تواند به طور خلاقانه طراحی گردد و فرایندهای جاری را اشکار و کارا سازد.